Posługa jednego ministranta do Mszy świętej
Posługa do Mszy wobec wystawienia Najświętszego Sakramentu
UWAGI OGÓLNE
Abp Antoni Nowowiejski pisze o ministrantach następująco: „Kościół dozwala, (aby tam, gdzie duchownych niższych stopni niema), świeccy posługując celebransowi, spełniali pewne czynności śpiewaków, turyferarza, akolitów i krucyfera (Że świeccy mogą niekiedy zastępować duchownych, uczy Memoriale rituum. Por. Eph. liturg. 1892, p. 162.). W czasie spełniania tych czynności zowią się ministrantami.”
Ministrant, w czasie spełniania swoich czynności:
- Pamięta o tym, że strona prawa ołtarza to strona lekcji (epistoły), a strona lewa to strona Ewangelii.
- Ręce trzyma zawsze złączone przed piersią. Gdy używa tylko prawej ręki, lewą trzyma na piersi.
- Przechodząc przed Najświętszym Sakramentem w tabernakulum przyklęka (czyni to zawsze, ilekroć przekracza oś ołtarza – zawsze na posadzce, przed stopniami ołtarza). Gdy Najświętszy Sakrament jest wystawiony lub rozdawana jest komunia święta, klęka na oba kolana i pochyla głowę.
- Na każde słowo "Jezus" kłania się do krzyża (wyjątkiem jest kazanie i Ewangelia, kiedy kłania się przed siebie, również gdy klęczy kłania się przed siebie) . Na imię Maryi kłania się przed siebie. Podobnie na imię świętego, na którego cześć liturgia jest sprawowana. Również kłani się na "Gloria Patri" i "Oremus" (do krzyża).
- Podając jakąś rzecz całuje najpierw przedmiot, potem rękę kapłana, a odbierając czyniodwrotnie (wyjątkiem są amupłki kiedy nie całujemy ręki kapłana )
- Podczas Mszy recytowanej lub prywatnej klęczymy przez całą Mszę z wyjątkiem kazania i Ewangelii
- Ministrant na Mszy recytowanej, gdy służy sam, zawsze musi znajdować się po stronie przeciwnie niż mszał.
Posługa jednego ministranta (msza recytowana)
Ministrant przybywszy do zakrystii przebiera się w sutannę danego koloru i komżę. Jeśli ołtarz jest nieprzygotowany, należy go przygotować stawiając świece, mszał, kanony (tablice ołtarzowe). W zależności od rodzaju mszy przygotowuje się także kielich. Ministrant sprawdza, czy na kredensji znajdują się ampułki z wodą i winem, lawaterz, dzwonek i patena. Jeśli świece nie są zapalone, ministrant zapala je według następującej zasady: przyklęka na środku ołtarza i zapala je od wewnątrz z jednej strony, następnie przechodzi na drugą stronę przyklękając na środku i zapalając je od wewnątrz z drugiej strony. Świece gasi się zaczynając od zewnętrznej.
Gdy kapłan przyjdzie, pomaga mu się ubierać. Odbiera od kapłana płaszcz i podaje humerał trzymając za końce, od których odchodzą tasiemki. Gdy kapłan ubierze albę i umocni ją cingulum, należy zebrać fałdy i rozłożyć je równomiernie. Następnie ministrant wręcza i pomaga kapłanowi włożyć: manipularz, stułę i ornat.
Po przygotowaniu przez kapłana kielicha i po ubraniu szat, kapłan wraz z ministrantem kłaniają się do krzyża po czym następuje krótka modlitwa:
S:Adiutorium nostrum in nomine Domini
M:Qui fecit caelum et terram
S:Procedamus
M:In nomine Christi. Amen.
Po tych słowach udają się do ołtarza. Ministrant dzwoni raz dzwonkiem informując wiernych o rozpoczęciu liturgi.
Po przybyciu do ołtarza ministrant będąc po stronie Lekcji odbiera biret, przyklęka i odnosi go na kredens, po czym staje po stronie Ewangelii i czeka na kapłana, który zanosi kielich na ołtarz. Po uklęknięciu kapłana ministrant klęka na posadce i zaczyna z kapłanem odmawiać modlitwy :
Psalm 42:
S: In nomine Patris, (+) et Filii, et Spiritus Sancti. Amen.
M: Et introibo ad altare Dei: ad Deum qui laetificat iuventutem meam.
S:Introibo ad altare Dei.
S: Confitebor tibi in cithara Deus, Deus meus: quare tristis es anima mea, et quare conturbas me?
M: Ad deum qui laetificat iuventutem meam.
M: Spera in Deo, quoniam adhuc confitebor illi: salutare vultus mei, et Deus meus.
S: Gloria Patri, et Filio, et Spiritu Sancto.
S: Iudica me Deus, et discerne causam meam de gente non sancta: ab homine iniquo et doloso erue me.
M: Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in saecula saeculorum. Amen.
M: Quia tu es Deus fortitudo mea: quare me repulisti, et quare tristis incedo, dum affligit me inimicus?
S: Introibo ad altare Dei
M: Ad deum qui laetificat iuventutem meam.
Na słowa: Misereatur tui ... ministrant klęcząc pochyla się ku kapłanowi. Po wypowiedzeniu Amen ministrant nie prostując się, skłoniony przed siebie odmawia Confiteor; na słowa et tibi pater i na et te pater skłania się w stronę kapłana. Prostuje się dopiero na słowa Indulgentiam jednocześnie robiąc znak krzyża .
Na końcowe wersety ministrant jest lekko pochylony . Po wypowiedzeniu przez kapłana Oremus ministrant przytrzymuje mu od dołu albę i sutannę ażeby kapłan mógł swobodnie wejść po schodach do ołtarza.
Gdy kapłan dojdzie do ołtarza ministrant wstaje oddala się kawałek w stronę Ewangelii i na pierwszym stopniu klęka . Na pierwsze słowa intoitu ministrant czyni znak krzyża. Po tym odmawia na przemian z kapłanem Kyrie.
Jeśli rubryki na to wskazują odmawia z kapłanem Gloria .Na słowa Deo, Adoramus te, Gratias agimus tibi propter magnam gloria tua, Iesu, suscipe deprecationem nostram skłania głowę przed siebie, a na słowa et vitam venturi saeculi czyni znak krzyża. Po tym następuje kolekta . Po wezwaniu kapłana Dominus vobiscum odpowiada et cum spiritu tuo. Po kolekcie ministrant wysłuchuje lekcji, graduału i ewentualnie, jeśli rubryki to przewidują, sekwencji. Gdy kapłan przejdzie na środek odmawiać Munda cor ministrant wstaje i udaje się na stronę Lekcji, uklęknąwszy przed tabernakulum wchodzi z boku ołtarza po schodach, zabiera Mszał, obraca się przez lewe ramię, idzie po skosie i na środku uklęknąwszy wchodzi analogicznie do góry zostawiając Mszał i schodząc po schodkach z boku ołtarza czeka na rozpoczęcie Ewangelii.
Kapłan zaczyna: Dominus vobiscum, na co ministrant odpowiada: Et cum spiritu tuo kontynuując Sequentia Sancti Evangeli secundum N . . Na co odpowiada gloria tibi Domine . Na pierwsze słowo "Jezus" występujące w Ewangelii lub gdy go nie ma - po pierwszym zdaniu - ministrant kłania się przed siebie i obchodząc stopnie przyklęknąwszy na środku przechodzi na stronie lekcji i zwraca się ku Mszałowi . Po skończonej Ewangelii ministrant może usiąść na kazanie, jeśli występuje. Po kazaniu ministrant klęka na pierwszym stopniu po stronie lekcji i jeśli rubryki to przewidują odmawia z kapłanem Credo. Na słowa: Deum , Iesum , simul adoratur kłania się przed siebie, a na słowa et vitam venturi saeculi czyni znak krzyża. Na słowa et incarnatus est de Spiritu Sancto ex Maria Virgine trwa w głębokim pokłonie. Po tym kapłan pozdrawia Dominus vobiscum , ministrant odpowiada jak zawsze. Po pozdrowieniu ministrant wchodzi od boku ażeby odebrać welon od kapłana; składa go na trzy części i pozostawia z boku ołtarza. Po tym udaje się do kredensji i zabiera ampułki. Podaje je kapłanowi całując kiedy podaje i kiedy odbiera, w tym samym miejscu gdzie odbierał welon . Kłania się i udaje się po lavaterz i ręczniczek. Obmywa kapłanowi ręce w tym samym miejscu, w którym podawał ampułki. Po obmyciu bierze dzwonek, klęka na pierwszym stopniu po stronie lekcji. Po skończonym wezwaniu Orate fratres ... ministrant odpowiada Suscipiat Dominus sacrificium de manibys tuis ad laudem et gloriam nominis sui ad utilitate qouque nostram totiuque Ecclesiae suae sanctae . Podczas prefacji ministrant odpowiada następująco:
S: Per omnia saecula saeculorum .
M:Amen
S:Dominus vobiscum
M:Et cum spiritu tuo
S:Sursum corda
M:Habemus ad Dominum
S:Gratias agamus Domino Deo nostro (przy czym kłania się razem z kapłanem przed siebie)
M:Dignum et iustum est.
Gdy kapłan zacznie recytować Sanctus ministrant dzwoni na każde Sanctus. Ministrant dzwoni po jednym razie po czym recytuje razem z kapłanem . Na słowa Benedictus qui venit czyni znak krzyża.
Na Hanc igitur ministrant dzwoni raz, po zadzwonieniu wstaje przechodzi trochę na lewo wchodzi i klęka na ostatnim poziomie.
Na słowa konsekracji HOC EST ENIM CORPUS MEUM trwa w głębokim pokłonie, gdy kapłan uklęknie dzowni raz. Podczas podniesienia ministrant lewą ręką trzyma ornat, a drugą dzwoni kolejno trzy razy. Po kolejnym uklęknięciu dzwoni raz. Analogiczna sytuacja występuje przy podniesieniu kielicha. Po konsekracji wstaje, schodzi, przyklęka na środku i wraca na swoje miejsce.
Na słowa omnis honor et gloria dzwoni raz.
Na Agnus Dei pochylony bijąc się w piersi odpowiada dwa razy kapłanowi miserere nobis , po czym za 3 razem mówi dona nobi pacem .
Gdy kapłan zacznie mówić Domine non sum dignus ministrant na te słowa dzowni kolejno raz , potem dwa razy i na końcu trzy razy .
Po spożyciu Przenajświętszej Krwi ministrant zabiera z kredensu patenę, idzie na środek przyklęka i klęka na pierwszym stopniu. Po słowach kapłana Ecce Agnus Dei , ecce qui tollit peccata mundi ministrant pochylony bijąc się w pierś trzy razy mówi Domine non sum dignus ut intres sub tectum meum sed tantum dic verbo et sanabitur anima mea. Po tym kapłan komunikuje ministranta, a ministrant wraz z pateną udaje się z kapłanem, który idzie rozdzielać Komunię ludowi.
Gdy wraca przyklęka i klęka na swoim miejscu po stronie Lekcji na pierwszym stopniu. Gdy kapłan przekręci kluczyk od tabernakulum ministrant dzwoni raz i odkłada dzwonek na kredensję.
Następnie bierze wino i nalewa kapłanowi do kielicha, wraca się po wodę zabierając z ołtarza patenę, którą kapłan zabrał po Komunii św. Idzie przed ołtarz, obmywa palce kapłana kolejno winem i wodą po czym skłania się i odnosi ampułki na kredens. Następnie przechodzi na stronę Ewangelii w celu zabrania Mszału. Czyni to tak jak robił na Ewangelię. Gdy znajdzie się po stronie Ewangelii zabiera i przenosi welon. Gdy przenosząc go obraca się w stronę ludu - odwraca welon tak, aby krzyżyk na nim wyhaftowany, był skierowany w stronę ludu. Podaje kapłanowi bursę, po czym ją odkłada, podaje welon, następnie bursę z korporałem w środku i klęka po stronie Ewangelii na stopniu.
Na pozdrowienie kapłana odpowiada jak zawsze, skłania się na Oremus . Gdy kapłan wypowie słowa Ite missa est ministrant odpowiada Deo gratias . Po tym przyklęknąwszy na środku klęka analogicznie jak na Komunię i przyjmuje błogosławieństwo na co odpowiada Amen.
Po tym następuje Ostatnia Ewangelia. Ministarnt jeśli tak zdecydowano – ma trzymać tablicę kapłanowi. W tym celu idzie na stronę Ewangelii i podtrzymując ją palcami opiera na głowie. Po odczytaniu, zszedłszy ze stopni i przyklęknąwszy na środku, klęka na stronie Lekcji, aby odmówić modlitwy leonowe.
Następnie idzie po biret, przyklęka, oddaje go kapłanowi, znów przyklęka, skłania głowę i wychodzi do zakrystii.
Jeśli ministrant nie trzyma tablicy po błogosławieństwie udaje się na stronę Lekcji i skierowany ku Ewangelii słucha jej. Po skończonej Ewangelii odpowiada Deo gratias. Po przyjściu do zakrystii kłaniając się w stronę krzyża na słowa kapłana Benedicamus Domino odpowiada Deo gratias po czym przyjmuje błogosławieństwo od kapłana i porządkuje co trzeba.
Ministrantura w czasie mszy żałobnej
W czasie mszy żałobnej (requiem) należy stosować się do kilku wyjątków:
- Nie całuje się ani przedmiotów, ani kapłana w rękę przy ołtarzu.
- Nie odmawia się psalmu Judica me, Deus.
- Nie żegna się na rozpoczęcie Introitu.
- Nie bije się w piersi na Angus Dei.
- Po Requiescant in pace na zakończenie mszy odpowiada się Amen.
- Kapłan nie udziela błogosławieństwa.
Ministrantura w czasie mszy wobec wystawienia Najświętszego Sakramentu
Gdy w trakcie mszy przy tym samym ołtarzu wystawiony jest Najświętszy Sakrament, stosuje się kilka zasad:
- Przy ołtarzu opuszcza się wszelkie pocałowania, a więc nie całuje się ampułek, a biret odbiera się przed dojściem do ołtarza.
- Dzwonków używa się jedynie wychodząc z zakrystii. Nie są więc potrzebne w czasie mszy.
- Choć poza mszą przechodząc obok ołtarza klęka się na oba kolana i pochyla głowę, w czasie mszy dalej przyklęka się na jedno kolano.
- Ministranci w ogóle nie wstępują na stopnie ołtarza, gdy stoją (jedynie, gdy klęczą)